Orteza czy gips? Jak podjąć najlepszą decyzję przy unieruchomieniu kończyny

Różnice konstrukcyjne i funkcjonalne między ortezą a gipsem

Podstawowa różnica między ortezą a gipsem dotyczy ich budowy oraz sposobu działania. Gips to materiał mineralny, najczęściej oparty na siarczanie wapnia, który po zmieszaniu z wodą twardnieje, tworząc solidną skorupę otaczającą kończynę. Ma on na celu unieruchomienie danego obszaru w pełni – bez możliwości regulacji ani dostępu do skóry.

Z kolei orteza to z reguły nowoczesna konstrukcja wykonana z lekkich, oddychających materiałów, takich jak tworzywa sztuczne, aluminium czy włókna węglowe. Jej cechą charakterystyczną jest modułowa budowa – paski, szyny, poduszki powietrzne – które umożliwiają regulację zakresu ruchu i dopasowanie do indywidualnych potrzeb pacjenta.

Konstrukcyjnie gips jest tworzony bezpośrednio na kończynie – jest nieusuwalny bez narzędzi i nieprzystosowany do ponownego użycia. Orteza natomiast jest zdejmowalna, wielokrotnego użytku i często wyposażona w dodatkowe elementy wspomagające stabilizację, takie jak wzmocnienia lub zawiasy. Te właściwości sprawiają, że ortezy dają większą elastyczność i kontrolę nad procesem rekonwalescencji, zwłaszcza przy mniej skomplikowanych urazach.

Kiedy lekarze zalecają zastosowanie ortezy zamiast gipsu

Choć decyzja o zastosowaniu ortezy lub gipsu zależy od wielu czynników klinicznych, istnieje kilka typowych sytuacji, w których ortopeda częściej sięga po ortezę jako bardziej funkcjonalne rozwiązanie. Poniżej najczęstsze scenariusze:

• Lekkie złamania i skręcenia – w przypadkach, gdy nie doszło do przemieszczenia kości i nie ma potrzeby pełnego unieruchomienia, orteza pozwala na kontrolowane obciążanie i szybszy powrót do aktywności.

• Urazy więzadeł i tkanek miękkich – orteza umożliwia częściowy ruch stawu, co sprzyja odbudowie struktur miękkich bez ich całkowitego osłabienia.

• Pooperacyjne wsparcie ortopedyczne – w wielu przypadkach po operacjach ortopedycznych, takich jak rekonstrukcja więzadeł, stosuje się ortezy w celu kontrolowania zakresu ruchu i stopniowego zwiększania mobilności.

• Rehabilitacja i etap wyjścia z unieruchomienia – po okresie noszenia gipsu lekarz może zalecić przejście na ortezę, by ułatwić adaptację kończyny do normalnego funkcjonowania.

Warto jednak zaznaczyć, że o wyborze rozwiązania zawsze powinien decydować specjalista, biorąc pod uwagę lokalizację urazu, stopień uszkodzenia oraz indywidualne predyspozycje pacjenta. Nie każdy uraz da się skutecznie zabezpieczyć ortezą – szczególnie jeśli kluczowa jest całkowita stabilizacja mechaniczna.

Zalety i ograniczenia ortez w codziennym użytkowaniu

Ortezy zyskują coraz większą popularność nie tylko ze względu na swoją funkcjonalność kliniczną, ale również z uwagi na wygodę codziennego użytkowania. Ich przewaga nad gipsem objawia się szczególnie w kontekście komfortu, higieny i elastyczności w planowaniu rehabilitacji. Pacjenci doceniają to, że ortezę można zdjąć – na przykład podczas kąpieli lub ćwiczeń zaleconych przez fizjoterapeutę. To znacząco zmniejsza ryzyko powstawania odparzeń, infekcji grzybiczych i innych powikłań skórnych, które często towarzyszą długotrwałemu noszeniu gipsu.

Do kluczowych zalet ortez należą:

• Oddychające materiały – zapewniają lepszą wentylację, co poprawia komfort termiczny i higienę skóry.

• Możliwość regulacji – ortezy często pozwalają na dopasowanie siły ucisku oraz kąta zgięcia, co bywa przydatne w trakcie zmieniającej się fazy leczenia.

• Szybszy powrót do sprawności – dzięki temu, że ortezy umożliwiają częściowy ruch, pacjent szybciej uruchamia kończynę, co sprzyja odbudowie siły mięśniowej i koordynacji.

• Estetyka i mobilność – nowoczesne ortezy są mniej uciążliwe w codziennym życiu, lepiej wyglądają i łatwiej je ukryć pod ubraniem.

• Niższe ryzyko komplikacji skórnych – brak konieczności długotrwałego kontaktu skóry z wilgotnym lub nieprzewiewnym materiałem, jak w przypadku gipsu.

Mimo tych zalet należy pamiętać, że ortezy nie są pozbawione ograniczeń. Wymagają od pacjenta większej samodyscypliny – łatwy demontaż to również pokusa, by zdejmować je zbyt często lub zbyt wcześnie. Nieumiejętne zakładanie ortezy może skutkować niewłaściwym ustawieniem kończyny, co grozi pogorszeniem stanu zdrowia. Dodatkowo, niektóre modele mogą być kosztowne i nie zawsze refundowane w pełnym zakresie.

Gips – sprawdzona klasyka, ale czy zawsze najlepsza?

Gips od dekad pozostaje złotym standardem w unieruchamianiu kończyn, szczególnie przy poważniejszych urazach. Jego największą siłą jest stabilność – twarda konstrukcja tworzy nieprzenikalną „zbroję”, która skutecznie chroni kość i otaczające tkanki przed nawet minimalnym ruchem. Dla wielu lekarzy to nadal rozwiązanie pierwszego wyboru przy złamaniach z przemieszczeniem, złamaniach otwartych czy wtedy, gdy pacjent nie jest w stanie przestrzegać reżimu leczenia.

Zaletą gipsu jest także jego uniwersalność – można go zastosować niemal na każdą część ciała, dostosowując kształt do indywidualnych potrzeb pacjenta. Proces aplikacji jest szybki i tani, a sam materiał powszechnie dostępny.

Jednak gips niesie ze sobą również wyraźne ograniczenia. Jego noszenie przez kilka tygodni wiąże się z ryzykiem:

• osłabienia mięśni na skutek pełnego unieruchomienia,

• podrażnień i otarć skóry,

• niemożliwości zachowania odpowiedniej higieny kończyny,

• uczucia ciężkości, niewygody i ograniczenia ruchów w codziennych sytuacjach.

Warto też dodać, że zdjęcie gipsu wymaga specjalistycznego sprzętu i może wywoływać u pacjenta stres, zwłaszcza u dzieci. Z tego powodu, w przypadkach niewymagających całkowitego unieruchomienia, lekarze coraz częściej kierują pacjentów w stronę ortez, które – choć nie tak radykalne – mogą być równie skuteczne w leczeniu niektórych kontuzji.

Dodatkowe informacje: https://sklepmedyczny123.pl